Panel diskusija: „Medijacija u Regionu“

Na prvom panelu gostovali su medijatori iz regiona, koji su nam preneli iskustva u razvoju medijacije u državama iz kojih dolaze.

Panel je otvorila Marina Lutovac iz Crne Gore, a dalje su govorili Slave Mladenovski iz Republike Severne Makedonije, prof. dr Muharem Selimović iz Bosne i Hercegovine i Stipe Šola iz Hrvatske. Moderator panela bila je Ivana Kulić iz udruženja „Medijacija centar Sombor“.

Marina Lutovac je navela da je prva generacija medijatora u Crnoj Gori obučena 2005. godine, kada je i donet „Zakon o posredovanju“. Nakon izmene zakona 2012. godine formiran je, odlukom Vlade Crne Gore, Centar za posredovanje. To su bili prvi koraci ka uvođenju medijacije u pravni sistem, koji nisu dali značajne rezultate u pogledu broja medijacija održanih na godišnjem nivou. 

Prekretnica u razvoju medijacije nastupila je nakon donošenja strateškog dokumenta 2017. godine. Nakon toga, 2020. godine je usvojen „Zakon o alternativnom rješavanju sporova“, na osnovu kojeg je Centar za posredovanje preimenovan u Centar za alternativno rješavanje sporova. 

Zahvaljujući ovim promenama od 2020. godine je značajno povećan broj predmeta koji se rešavaju medijacijom. Marina je iznela podatak da je 2023. godine u Crnoj Gori upućeno 10.000. predmeta Centru za alternativno rešavanje sporova. 

Severna Makedonija je napravila značajne rezultate na planu razvoja medijacije. Slave Mladenovski je izneo podatak da se u Makedoniji svake godine održi 5000 medijacija, a da na području cele države ima registrovanih 46 medijatora. 

Značajan porast broja medijacija je bio u 2017. godini. Slave je istakao da kada je počinjao da se bavi medijacijom niko nije verovao u to, a da danas od medijacije u Makedoniji može da se živi. Njegova prognoza je da će za 10 godina u Makedoniji medijacija postati osnovna profesija. 

U Bosni i Hercegovini je aprila 2004. godine pokrenut pilot projekat „Uvođenje medijacije u predmetima Osnovnog suda Banja Luka“. Isti pilot projekat je pokrenut i u Sarajevu nakon godinu dana. Oba su trajala do kraja 2006. godine. U ovom periodu je po rečima Muharema Selimovića medijacija radila i živela. U okviru projekta je pokrenuto 590 postupaka medijacije, od kojih je 350 uspešno rešeno. 

Nakon ova dva projekta nastupio je period stagnacije. Kako je istakao Muharem, prepreku razvoju medijacije u BiH predstavlja veoma složen pravni sistem, u kojem postoji čak 14 ustava. Na nivou cele države postoji jedan krovni zakon o medijaciji, na osnovu kojeg se donose pojedinačni zakoni o medijaciji na svim državnim nivoima.  

U Hrvatskoj je trenutno na snazi „Zakon o mirnom rješavanju sporova“, donet u junu 2023. godine. Ovo je treći po redu zakon o medijaciji donet u Hrvatskoj, a prvi po redu sa ovim nazivom. Prethodna dva zakona su nosila naziv „Zakon o mirenju“. Zbog tog naziva su, kako kaže Stipe Šola, stranke mahom odbijale da učestvuju u postupku medijacije, jer su smatrale da je slabija stranka ta koja pristaje na proces mirenja. 

Kao primer dobre saradnje između advokata i medijatora valja pomenuti da je u okviru Hrvatske odvjetničke komore osnovan Centar za mirenje. 

Stipe je naglasio značaj korišćenja savremenih tehnologija u medijaciji. Preneo nam je informaciju o postojanju aplikacije koja omogućava pojednostavljen postupak zakazivanja medijacije i mogućnost online komunikacije sa klijentima tokom postupka. 

Na pitanje jednog od učesnika koje bi smernice dali za razvoj medijacije u Srbiji, učesnici su izneli nekoliko ideja. Jedna od njih jeste da se uvede obavezna medijacija u pravni sistem Republike Srbije. Takođe, da se pooštri kriterijum selekcije kadra. Predloženo je uvođenje komisije koja bi proveravala kompetenciju medijatora i tek po položenom ispitu izdavala licencu. Osim toga, neophodno je u društvu razvijati kulturu rešavanja spora na miran način i širiti ideju medijacije, što je zadatak svakog od nas.